Pierścień Tolkiena

Wiele poglądów przedstawionych na tym blogu zapoczątkowała kiedyś książka "Pierścień Tolkiena", którą napisał David Day w 1994 roku (Wyd. Amber, 1997).

Legendy o magicznych pierścieniach i ich poszukiwaniach towarzyszą ludzkości od zarania dziejów.

Chociaż tradycja poszukiwań pierścienia zrodziła się wśród wspólnot plemiennych na długo przed tym, nim pojawiły się źródła pisane, nie znaczy to, że nie mamy pojęcia, jak wyglądały jej najwcześniejsze formy. Co znamienne, w dwudziestym wieku symboliczne rytuały związane z poszukiwaniem pierścienia zachowały się w nie zmienionej postaci wśród koczowniczych plemion w Laponii i na Syberii. Antropolodzy przebywający wśród koczowniczych plemion często mieli okazję obserwować, jak rzucane jest rytualne wezwanie do poszukiwań pierścienia.
Podczas owej ceremonii szaman lub czarownik plemienny kładzie mosiężny pierścień na świętym bębnie. Symbole i znaki na skórze bębna układają się w kosmiczną mapę światów zamieszkałych przez ludzi i duchy. Szaman zaczyna śpiewać i delikatnie uderza młoteczkiem w obręcz bębna, sprawiając, że pierścień porusza się i tańczy. Droga pierścienia to mistyczna podróż, jaką odbywa ludzka dusza. A kiedy pierścień krąży wokół kosmicznej mapy, szaman śpiewa pieśń o pełnej niebezpieczeństw wędrówce duszy przez światy ludzi i duchów.
(str. 12)

Pierścienia używano również w sztuce wróżenia zwanej daktylomancją. Na podłodze świątyni rysowano okrąg, na którego obwodzie wypisywano litery alfabetu. Na środku pod sufitem zawieszano na nitce złoty pierścień, którego ruch odpowiadał na pytania.

Protestancki teolog Caspar Peucer opisał inną metodę wróżenia przy pomocy pierścienia, którą stosował również rzymski król Numa Pompiliusz:

"Puchar napełniano wodą, w której kołysał się zawieszony na palcu pierścień, a wówczas, w zależności od zadanego pytania, otrzymywano potwierdzenie, czy odpowiedź była prawdziwa, czy też nie. Jeśli była prawdziwa, pierścień, sam z siebie, bez niczyjej pomocy, uderzał kilka razy w ścianki naczynia."

Egzecetus, tyran Fokidy, wróżył z dźwięków wydawanych przez dwa uderzające o siebie wielkie pierścienie.
Inną metodą było wrzucanie pierścieni do sadzawki i interpretowanie powstających kręgów.

Według gnostyków Jezus powiedział Maryi:

"Zewnętrzna ciemność to wielki wąż, który połyka własny ogon, jest on poza światem i otacza cały świat."

W anglosaskiej kronice "Exeter Book" z ok. 1000 roku napisano:

"Słyszałem o błyszczącym pierścieniu, który przemawiał do ludzi wyraźnie, choć bez słów, choć nie krzyczał wielkim głosem w żadnym języku. Cenny ów klejnot mówił do ludzi, choć pozostawał niemy. Oby ludzie zrozumieli tajemną mowę czerwonego złota, jego magiczny język."

Pierre Le Loyer napisał w swoim średniowiecznym dziele "Des Spectres":

"Przez szacunek dla demonów, które uwięzili w pierścieniach lub zaklęciach, magowie ze szkoły w Salamance i Toledo oraz ich mistrz Picatrix, jak również ci w Italii, co kupczą tego rodzaju towarem, wolą nie mówić, czy ukazywały się one tym, którzy mieli je w swoim posiadaniu albo też je kupili. I doprawdy trudno mi mówić bez wstrętu o tych, co pozostają z nimi w tak obmierzłej zażyłości, a nawet opisywać naturę każdego poszczególnego demona zamkniętego w pierścieniu; czy jest to duch spod znaku Merkurego, Jowisza, Saturna, Marsa czy Afrodyty; w takiej postaci najchętniej się ukazuje, kiedy się go wezwie; jak często budzi w nocy swego właściciela; czy jest z usposobienia łagodny, czy też okrutny; a także, kiedy wejdzie się już w jego posiadanie, czy potrafi odmieniać przyrodzone skłonności, to jest obdarzać ludzi urodzonych pod znakiem Saturna cechami Jowisza, lub urodzonych pod znakiem Jowisza cechami Saturna, i tak dalej."

Na pierścieniu Marii, królowej Szkotów, wyryty jest napis:

"W moim początku jest mój kres"

W XVIIw. Henry Vaugham napisał w swoim "Świecie":

"Onegdaj Wieczność nagle zobaczyłem w nocy
Jak wielki Pierścień światła nieskończonej mocy,
Cichy był, równy jasnościom przeźroczy,
A pod nim sfery wokół czas toczyły siny:
Wieki i lata, dnia oraz godziny..."

Według Wed pierścień ognia, położony w środku wszechświata, odwieczne miejsce poza czasem, skąd można obserwować prawdziwy stan duszy i osiągnąć doskonałą mądrość i Czidambaram, środek wszechświata który mieści się w sercu, wypala wszelką niewiedzę i złudzenia, pozwala osiągnąć stan doskonałego spokoju.

Pierścień miał swój początek w górach Kaukazu, gdzie odkryto tajemnicę metalurgii, więc był symbolem alchemika oraz kowala. Po obrzędach inicjacyjnych pozostały mitologiczne symbole: czarnoksiężnik, kowal, wojownik, miecz, karzeł, dziewica, skarb oraz smok.
W średniowieczu był symbolem religii, stanowiącej pozostałość po dawnych pogańskich kultach, którą Kościół zaciekle zwalczał jako "kult czarownic". Jednak papież i dostojnicy kościelni noszą pierścienie jako oznakę swojego urzędu. Zawieranie małżeństw nawiązuje do dawnego pogańskiego zwyczaju przysięgi na pierścień. Zakonnice były "zaślubiane" Chrystusowi złotym pierścieniem.

Pierścienie przewijają się przez historię:

• Według Pliniusza spór o pierścień pomiędzy trybunem ludowym Druzusem a senatorem Cepionem doprowadził do upadku republiki rzymskiej.
• W 370 roku wyrocznia posługująca się daktylomancją przepowiedziała, że tron po bizantyjskim cesarzu Walensie obejmie TEOD. Wszyscy myśleli, że chodzi o Teodorusa, więc cesarz kazał wbić go na pal. Sam zginął podczas bitwy z Wizygotami pod Adrianopolem. Tron po nim objął dowódca hiszpańskich legionów Teodozjusz.
• Olaf Tryggvanson, ochrzczony król norweski,  dowiedział się, że Sigmund Brestesson, władca z Wysp Owczych którego nawrócił na chrześcijaństwo, zachował sobie złoty pierścień pochodzący z pogańskiej świątyni, więc kazał go zwrócić Kościołowi. Gdy ten odmówił, został zamordowany podczas snu.
• W 1376 roku w Anglii oskarżono Alice Perrers, kochankę króla Edwarda, o zmowę z czarownikiem rzucającym uroki przy pomocy pierścienia.
• W 1431 roku oskarżono Joannę d'Arc m.in. o posługiwanie się magicznymi pierścieniami do rzucania uroków i leczenia.
• W XV-wieku wenecki artysta i rzeźbiarz Pythonikes posiadał zaczarowany pierścień, jednak zaczął się obawiać zamieszkujących go duchów. Pierścień został rozbity przy pomocy młota przez franciszkanina.
• Pierścień spowodował również upadek Rzeczypospolitej Weneckiej. Każdego roku podczas uroczystości zaślubin Wenecji morzu doża wrzucał pierścień do wody. Pewnego razu pierścień powrócił w brzuchu złowionej ryby, co wzięto za zły omen.
• W 1545 oku Julian z Canabray opisał przypadek chłopca, zniewolonego przez kryształowy pierścień zamieszkały przez demony.
• W 1548 roku w Arnhem w Holandii skazano na stos lekarza, który radził się pierścienia. Sam pierścień został rozbity na rynku młotem kowalskim.
• W XIX-wieku Walter Scott w książce "Demonologia i Czarnoksięstwo" opisał przypadki osób, które zmuszały duchy, by te wstępowały w pierścień i udzielały odpowiedzi.

Pierścienie są też motywem przewodnim wielu legend:

• Legendy ludów Północy (Wikingów). Pierścienie symbolizowały władzę, wieczną sławę, bogactwo, honor, najwyższą potęgę, przeznaczenie, sąd ostateczny, środek płatniczy, dziedzictwo bohaterów i królów. Pierścień przysięgi Thora to symbol zaufania i uczciwości.
  "Volsungsaga" (Saga o Volsungach).
  Sztuka Henrika Ibsena "Wikingowie z Helgolandu".
  Cykl operowy Richarda Wagnera "Pierścień Nibelunga" o rodach Volsungów i Nibelungów (Gjukongów), pierścień Andvarinaut (krosno Andvariego).
• Legendy arturiańskie - Święty Graal duchowym aspektem poszukiwań pierścienia.
  Thomas Malory "The Morte d'Arthur" (1485).
  Alfred lord Tennyson "Idylls of the King".
  Richard Wagner "Parsifal" - zaręczynowy pierścień królowej Guinevere, żelazny pierścień z rycerzy Okrągłego Stołu.
• Legendy karolińskie.
  Niezliczone opowieści chansons de geste - złoty pierścień zauroczenia, przyniesiony w pysku przez węża w dzień zaślubin Karola Wielkiego z Frastradą.
  Ogier Duńczyk (Holger Danske) ze zbioru opowiadań "Ziemski Raj" Williama Morrisa.
• Mity celtyckie i anglosaskie.
  "Czerwona Księga z Hergest" (XIV w.) - pierścień niewidzialności, który Pani Żródła Luned ofiarowuje Owainowi, oraz pierścień chroniący od ran, który dama z Lyonu ofiarowuje rycerzowi Garethowi.
  Percival Długa Włócznia i jego wyprawa po złoty pierścień.
  "Beowulf" (VIII w.).
  "Volundarkvitha" - pierścień Volunda (kowala Waylanda).
• Legendy germańskie, o plemionach Gotów, Longobardów (Lambardów) i Amelungów.
  Dietrich von Berne (Dietrich z Werony/ Teodoryk Gocki/ Teodoryk Wielki) - prawnuk Volfdietricha, król państwa Ostrogotów w Italii (489-526). W legendach zamiast pierścienia występuje żelazna tabliczka.
  Pierścień karła-kowala Albericha (Advariego/ Alfericha/ Laurna/ Auberona/ Elbeghasta), noszony przez króla Lombardii Ortnita, później przez Wolfdietricha, króla Lombardii, cesarza Konstantynopola oraz Rzymu.
  "Nibelungenlied" (Pieśń o Nibelungach) - pierścień królowej Brunhildy.
  "Pierścień Nibelunga" Richarda Wagnera (1876).
• Mity greckie i rzymskie. Symbol kowala, pana ognia i czarodzieja, pana życia.
  Pierścień Tytana Prometeusza, stwórcy człowieka i dawcy ognia, mistrza kowali, podarowany mu przez Zeusa. Zbudowany z ogniwa z brązu, pochodzącego z łańcucha, którym był przykuty do skały w górach Kaukazu. Władcy nosili pierścień na znak, że wywodzą się od Prometeusza i Tytanów.
  "Państwo" Platona. Pasterz Gyges z Lidii odkrywa grób i wchodzi w posiadanie pierścienia czyniącego go niewidzialnym. Morduje króla i zasiada na tronie.
• Legendy biblijne (Żydowskie). Pierścień był symbolem władców, jego odcisk w wosku lub glinie nadawał moc pismom i rozkazom.
  Królowie asyryjscy.
  Faraonowie Egiptu nosili pierścień ze skarabeuszem. Józef dostał od faraona pierścień, dzięki któremu mógł zarządzać Egiptem.
  Magiczny pierścień Mojżesza.
  Magiczny pierścień Salomona, wręczony mu przez archanioła Michała, uzupełniony przez klejnot Szamir (należący wcześniej do Mojżesza). Dzięki niemu usłyszał muzykę sfer wszechświata, posiadł zrozumienie życia i piękna, pojmował języki ptaków, zwierząt i ryb, drzew i ziół, kontrolował demony i wzniósł przy ich pomocy świątynię na szczycie góry Moria.
• Mity Wschodu.
  Tybetański król Gesar z Glingu, wojownik, mag i kowal. Posiadał tron, na którym spoczywał wielki złoty pierścień, mandala Życie z Glingu będąca symbolem wszechświata, a w niej kryształowe naczynie wypełnione wodami nieśmiertelności. Natomiast zły czarownik Kurkar, posiadał wielki żelazny pierścień, w którym przebywała dusza jego i jego przodków.
  Pierścień tatarskiego bohatera Kok-Hana.
  Dżin pierścienia Ala ad-Dina z "Księgi Tysiąca i Jednej Nocy".
  Rubinowy pierścień Bothisattwy, należący do syna Brahmadadatty, króla Benaresu. Symbol boskości u śmiertelników.
  Niebiański Pierścień z błękitnego jadeitu, należacy do chińskich władców z dynastii Szang.
  "Go Rin No Sho" (Księga Pięciu Pierścieni) japońskiego mistrza miecza Miyamoto Musashi. Każdy z pięciu pierścieni reprezentuje inny aspekt strategii walki, czyli służyły sztuce zapamiętywania.

W 1850 roku Fredrich August Kekule na podstawie snu o Ouroborusie odkrył pierścieniową budowę benzenu. Współcześnie wiadomo, że cała materia organiczna oparta jest na pierścieniowych wiązaniach węglowych.