poniedziałek, 14 marca 2011

Osobowość autorytarna

W 1950 roku ukazała się książka podsumowująca badania zespołu Theodora Adorno dotyczące powstawania nazizmu, zatytułowana "Osobowość autorytarna" (The Authoritarian Personality).
Okazało się, że to rodzice kształtują autorytaryzm, często i surowo karając lub ośmieszając swoje dzieci za najmniejsze przewinienia. Dzieci odreagowują agresję na słabszych.

Autorytaryzm cechuje się:
  • Odrzucaniem poglądów sprzecznych z własnymi.
  • Niewielkim zrozumieniem innych poglądów.
  • Negatywnym myśleniem o kwestiach i rzeczach sprzecznych z własnym przekonaniem.
A także:
  • Poczuciem niższości, niepewności, strachu przed sytuacjami niejednoznacznymi. 
  • Etnocentryzmem - przekonaniem o wyższości własnej grupy rasowej, kulturowej i etnicznej, pogardą dla przedstawicieli innych grup. 
  • Niechęcią do złożoności, innowacyjności, nowości, ryzyka, zmian.
  • Unikaniem niejasności lub niepewności, zamkniętym umysłem.
  • Niezachwianą wiarą w autorytety, nieprzyjmowaniem do wiadomości, iż "dobrzy ludzie" mogą mieć zarówno dobre, jak i złe cechy.
  • Potrzebą podporządkowania zewnętrznym autorytetom, niechęcią do samodzielnych decyzji.
  • Pedantycznym przestrzeganiem reguł, norm, konwencji, oraz narzucaniem ich innym.
  • Obsesją porządkowania i kontrolowania, zarówno swojego wnętrza, jak i świata zewnętrznego.
W celu mierzenia stopnia autorytaryzmu najczęściej stosuje się tzw. kalifornijską skalę F (the Californian fascism scale):
  1. Konwencjonalizm - sztywne trzymanie się konwencjonalnych właściwości klasy średniej ("Posłuszeństwo i szacunek dla władzy stanowią najwyższe cnoty, których muszą nauczyć się dzieci").
  2. Autorytarne podporządkowanie - bezkrytyczna akceptacja władzy ("Młodych ludzi niekiedy nachodzą rewolucyjne myśli, ale gdy dorastają, powinni je przezwyciężyć i się utemperować").
  3. Autorytarna agresja - tendencja do potępiania wszystkich, którzy łamią konwencjonalne normy ("Człowiek o złych manierach, nawykach i wychowaniu raczej nie może oczekiwać, że będzie przestawał z zacnymi ludźmi").
  4. Seks - przesadne zatroskanie o właściwe zachowania seksualne ("Homoseksualiści są niewiele lepsi od przestępców i powinni być surowo karani").
  5. Antyintracepcja - odrzucanie słabości i sentymentalności  ("Biznesmen i fabrykant są o wiele ważniejsi dla społeczeństwa niż artysta i profesor").
  6. Przesądność i stereotypowość - przekonanie o istnieniu mistycznych wyznaczników działania i sztywne, kategoryczne myślenie ("Pewnego dnia prawdopodobnie okaże się, że astrologia może wyjaśnić wiele rzeczy").
  7. Siła i twardość - zaabsorbowanie sprawowaniem dominacji nad innymi ("Żadna słabość ani trudność nie powstrzyma nas, jeśli mamy dość silnej woli").
  8. Destruktywność i cynizm - uogólnione odczucie wrogości i gniewu ("Ludzka natura jest, jaka jest, konflikty i wojny są nieuniknione").
  9. Skłonność do projekcji - tendencja do projekcji wewnętrznych emocji i impulsów na zewnątrz ("Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, w jakim stopniu nasze życie jest kontrolowane przez spiski knute w sekretnych miejscach").
Istnieje odmiana prawicowa, opisana w książce Boba Altmeyera "Autorytaryzm prawicowy" (Right-Wing Authoritarianism, 1981). Cechuje się:
  • Całkowitym oddaniem uznanym władzom.
  • Uogólnioną agresją wobec wszystkich "wrogów" tych władz.
  • Ślepym trzymaniem się uznanych norm i konwencji społecznych.
Również:
  • Absolutyzmem.
  • Brutalnością.
  • Dogmatyzmem.
  • Hipokryzją.
  • Entuzjazmem w karaniu.
  • Podejrzliwością wobec  liberałów i liberalizmu.
  • Bezkrytycznością wobec własnych poglądów.
  • Zadufaniem w sobie. 
  • Niekonsekwencją i wygłaszaniem sprzecznych idei.
Określają siebie jako rozsądnych, moralnych, racjonalnych, grzecznych i uczciwych. Pociągają ich religie spójne z wyznawanymi wartościami.

Z autorytaryzmem ściśle wiąże się dogmatyzm - przekonanie o słuszności tylko jednej, wyznawanej filozofii i związane się z tym dzielenie ludzi na opowiadających się za "prawdą" oraz jej przeciwnych.

-----
Bibliografia:
1) Theodor Adorno, "Osobowość autorytarna" (The Authoritarian Personality, 1950)
2) Bob Altmeyer, "Autorytaryzm prawicowy" (Right-Wing Authoritarianism, 1981)
3) Adrian Furnham, "50 teorii psychologii, które powinieneś znać" (50 Psychology Ideas you Really Need to Know, 2008)

Brak komentarzy: